За апошні год улада не раз анансавала, што зробіць адну спробу ЭКА бясплатнай. Праўда, каму дадуць гэты шанец (і ці дадуць наогул), па якіх крытэрыях будуць адбіраць жанчын, ці будзе мець значэнне фінансавае становішча і штамп у пашпарце аб шлюбе, пакуль невядома. Мы папрасілі мам, які рабілі ЭКА, расказаць, колькі гэта працэдура насамрэч каштуе, што яны думаюць наконт крэдыту на штучнае апладненне і каму б яны далі магчымасць скарыстацца бясплатнай спробай.

«Атрымлівала $150. А патрэбна было $2500»

Наталля Даніліна родам з Рагачова. Замуж выйшла ў 18. Успамінае, што яшчэ калі сустракаліся з будучым мужам, марылі мінімум пра траіх дзяцей. Але цяжарнасць не наступала.

— Праз год я пачала тэрарызаваць сваю жаночую кансультацыю. Мне сказалі, што пакуль усё нармальна: «Калі два гады не будзе цяжарнасці, прыходзьце, будзем нешта думаць». На трэці год мне далі накіраванне ў гомельскі абласны цэнтр. Ездзілі туды з мужам, праходзілі розныя абследаванні, працэдуры, а толку ніякага.

Псіхалагічна перажываць гэту сітуацыю было вельмі цяжка.

— На людзях ты стараешся паводзіць сябе нармальна, усміхаешся, але, канечне, балюча было.

Шмат сяброў, блізкіх падкалупвалі — гэтыя пытанні і падколкі «а чаму?», «а можа да суседа падкаціць?» выядалі ўсю душу. Потым прыходзіла дадому і проста плакала.

У 2012-м сям’я пераехала ў Мінск — прапанавалі работу на заводзе і пакой у інтэрнаце. А потым у Наталлі здарылася пазаматачная цяжарнасць. Жанчыне выдалілі матачную трубу. І ўжо ў РНПЦ «Маці і дзіця» ў лоб сказалі: толькі ЭКА, трэба было рабіць яго яшчэ шмат гадоў таму.

На працэдуру было неабходна $2500. Для сям'і звычайных рабочых — вялікія грошы. Наталля на той момант атрымлівала $150, муж — $300. Вырашылі ўзяць ільготны крэдыт — пад 9% на пяць гадоў. Калі нараджаеш, можна скарыстацца адтэрміноўкай і выплачваць доўг пасля таго, як дзецям споўніцца тры гады.

Не атрымалася зацяжарыць — наступны крэдыт не дадуць, пакуль не пагасіш гэты.

— Але я была ўпэўненая, што ўсё атрымаецца. Так яно і выйшла, — кажа Наталля. Двайнят Ніну і Ксюшу яна нарадзіла ў 30. У інтэрнаце сям’і выдзялілі асобны блок, дзе яны жывуць і цяпер.

Жанчына прызнаецца, што пра ЭКА спачатку не хацела расказваць родным.

— Гэту тэму не прынята абмяркоўваць. Я лічыла сябе нейкай не такой, саромелася, — дзеліцца Наталля і дадае, што многія не разумеюць, што такое ЭКА: — Да мяне падыходзілі і такія дурацкія пытанні задавалі: «А на каго дзеці будуць падобныя?» У сэнсе? Гэта ж звычайныя малыя.

Бясплатная спроба, мяркуе Наталля, была б выдатным рашэннем праблемы бясплоднасці для многіх сем'яў. Асабліва для тых, хто жыве на перыферыі і мала зарабляе.

Увесці строгія крытэрыі, па якіх будуць адбіраць, каму дазволіць бясплатную спробу, жанчыне падаецца лагічным: медыкі лепш ведаюць, каму гэта сапраўды неабходна. А перавагу варта аддаваць сямейным парам.

«Мне аднойчы напісала маладая дзяўчына, гадоў 20, у якой ёсць дзіця, але яна адна яго выхоўвае і хоча зрабіць ЭКА толькі для таго, каб з'явіліся двайняты ці трайняты: маўляў, грошы большыя будуць плаціцца. Лічу, што такім бясплатную спробу не трэба даваць».

Сама Наталля вельмі спадзяецца, што закон аб ЭКА за бюджэтны кошт калісьці будзе прыняты. Яны з мужам хацелі б зноў стаць бацькамі і плануюць яшчэ раз пайсці на працэдуру.

«Жанчынам даводзіцца звальняцца, каб зацяжарыць»

Мамай дваіх дачок Дар'я Клюйко стала 2,5 года таму. А дагэтуль — усемагчымыя стымуляцыі, гарманальная тэрапія і нарэшце ЭКА. Рашыцца на гэту працэдуру было нескладана.

— Калі хочаш, каб нешта адбылося, чакаць ля мора пагоды не мае сэнсу, трэба штосьці рабіць, — упэўнена яна.

Першая спроба ЭКА была няўдалай.

— Я рыдала. Такі падарунак на Новы год. Прычым я псіхалагічна адчувала, што ўсё атрымалася, а тут раз — і не. Праз тры месяцы мы з рэпрадуктолагам зноў сустрэліся. Яна паспрабавала крыху іншы пратакол лячэння. І ўсё склалася. Праз два тыдні пасля працэдуры я даведалася, што ў мяне будзе дзіця.

Штучнае апладненне — сур'ёзная нагрузка для арганізма. Калі ў звычайным цыкле ў жанчыны расце адна яйцаклетка, то пры стымуляцыі — і 8, і 15. «Можна сабе ўявіць, наколькі ты змяняеш магчымасці свайго арганізма. Не дзіўна, што ЭКА назначаецца жанчынам, якія абсалютна здаровыя, як касманаўты. Ты цалкам правяраешся: аналізы крыві, УГД, кардыяграма, мамаграфія… Я ніколі столькі не абследавалася».

Калі Дар'я рабіла ЭКА (гэта было больш за тры гады таму), сама працэдура каштавала $500-700. Але найбольш выдаткаў пайшло на лекі. Агулам за першую спробу маладая мама аддала 4000 долараў.

— Я зрабіла вялікую памылку — купляла лекі ў Беларусі. Другі раз усё прывозіла з Польшчы.

У нас адзін укол каштаваў 1300 рублёў, а ў іх у пераліку на нашы грошы — 720 рублёў, і яшчэ мне вярталі падаткі. Упакоўка таблетак у Беларусі — 310 ці 320 рублёў, там — 70.

І гэта пры тым, што Польшча іх не вырабляе, а закупляе ў Францыі. У Расіі таксама цэны былі ніжэйшыя. Але самі дактары не рэкамендавалі набываць у Расіі, бо там часта падрабляюць лекі. У выніку за другую спробу я заплаціла каля $2000, хоць лекаў было нашмат больш. Цяпер, дарэчы, наколькі ведаю ад знаёмых, цэны ў нас і за мяжой выраўняліся.

Дар'я дадае: пасля таго як ты зацяжарыла, лячэнне не заканчваецца. Ідзе падтрымліваючая гарманальная тэрапія. Таму калі б штосьці з усіх гэтых расходаў пакрывалася бюджэтам, было б здорава.

Патрэбную суму на працэдуру пара сабрала сама. Крэдыт на ЭКА, на думку Дар'і, — сумніўны варыянт.

— Уяўляеце, які гэта здзек, удар — у цябе нічога не атрымалася, а ты яшчэ і грошы выплочваць павінен? А калі гэта шостая спроба? Як гэта наогул усё перажыць? Мы, дзяўчаты, напэўна, вельмі моцныя. Потым цябе ўжо нечым зачапіць, пакрыўдзіць складана.

Праблема яшчэ ў тым, што часам жанчынам даводзіцца звальняцца, каб зацяжарыць. Мала які наймальнік гатовы цярпець, што яго супрацоўніца пастаянна адпрошваецца на кансультацыі і абследаванні (не ўсё можна зрабіць пасля работы). Асабліва калі гэта цягнецца некалькі месяцаў.

— Шмат людзей не можа мець дзяцей па розных фактарах. Гэта не значыць, што жанчыны распусныя, аборты рабілі, а цяпер пабеглі на ЭКА. Абсалютна не так, — кажа Дар'я. — Тут і экалогія паўплывала.

Усе мы дзеці 1986-га, якія атрымалі сваю порцыю дажджу і ежы. У асноўным 30-40-гадовыя сядзяць на прыёме ў рэпрадуктолагаў.

Пры абмеркаванні магчымасці бясплатнай спробы ЭКА, некаторыя эксперты выказваюцца, што яе трэба даваць тым, у каго больш шанцаў. Дар'і такі падыход здаецца дзіўным. Яна прыводзіць прыклад: у радзільні пазнаёмілася з жанчынай, чый муж трапіў у аварыю, і ў яго фізічна не магло быць дзяцей. Але ў пары, насуперак прагнозам, вось ужо трое сыноў.

— Цікава, як бы заканадаўцы ацанілі шанцы гэтай сям'і. Мне здаецца, адбіраць па нейкіх крытэрыях — «вось табе менш гадоў, табе дадзім» — няправільна. Альбо ўсім, альбо нікому. Там ёсць і момант шанцавання, божай волі. Давайце тады і аперыраваць тых, у каго больш шанцаў выжыць.

Замужам жанчына ці не, таксама не павінна адыграваць ролі, мяркуе маладая мама.

— Гэта асабістая справа жанчыны. У мяне ёсць сяброўкі, якія не замужам, але хацелі б мець дзяцей. І ў іх добрае фінансавае становішча, яны здаровыя.

Ну гэта глупства адмаўляць незамужняй жанчыне — яна такі ж падаткаплацельшчык.

Прадбачу рэакцыю некаторых: вось, а потым мае грошы будуць ісці ёй на выплаты на дзяцей. Лепш паглядзець, куды яшчэ вашы грошы выдаткоўваюцца. Напрыклад, на заробкі дэпутатам. Чаму б тут не расстроіцца? Не, расстройваюцца таму, што грошы ідуць на дапамогі жанчынам з дзецьмі, магчымасць бясплатна лячыцца… Напэўна, не вельмі гатова наша грамадства жыць цывілізавана, добразычліва і не лезці ў чужыя трусы.

Наталля Лубнеўская, фота з архіва гераінь