Мне даўно хацелася зрабіць гэтае інтэрв’ю. Апошнім часам мы так часта і так проста ганім міністраў, дырэктараў, настаўнікаў, вучняў ды ўсю нашу сістэму, што пачынае здавацца, нібыта беларуская школа ўжо памерла і нічога яе не выратуе. Але гэта не зусім так.
У нашай размове Ганна скажа, што «настаўнік — магутны чалавек». Бо калі кожны навучыць хаця б 150 сваіх вучняў глядзець углыб, у сутнасць рэчаў, працэсаў, навучыць думаць, аналізаваць, не баяцца — краіна робіцца лепшай.
Ганна Севярынец — настаўніца рускай мовы і літаратуры ў Смалявіцкай гімназіі. І пры гэтым — даследчыца беларускай літаратуры. Яна — настаўніца, якая любіць сваіх вучняў і любіць вучыць, і ў яе гэта атрымліваецца. Ганна магла б быць моцным запатрабаваным рэпетытарам, але ёй гэта нецікава — занадта нудна. Задавальненне, якое яна атрымлівае ад выбудоўвання настаўніцкага сусвету ў класе, — непараўнальна большае.
Ганна запрашае да сябе ў Смалявічы. Ад Мінска блізка — паўгадзіны на маршрутцы. Можа таму ў гэтым горадзе нічога няма: ні прыстойнага парка, ні прыгожай алеі, ні нейкага маляўнічага цэнтра, ні вялікай добрай крамы, ні хоць якога-кольвек музея.
Будаваліся тут, бо трэба было сваё жыллё, а ў Смалявічах з гэтым нашмат прасцей і хутчэй, чым у сталіцы. Так і перабраліся. Хоць уласную кватэру Ганна любіць. Калі выйсці на балкон, перад вачамі паўстаюць вялікія прасторы, чыгунка з цягнікамі (можна лічыць вагоны), дахі дамоў ды палі — дзейнічае медытатыўна.
Смалявічы: горад-спальня.
Далёкія прасторы: хочацца медытаваць.
У сям’і паэта і журналіста Канстанціна Севярынца і настаўніцы Таццяны Севярынец Ганна нарадзілася першай. Другім з’явіўся на свет Павел, сёння вядомы палітык. Трэцяй — Дар’я, цяпер кандыдат тэхнічных навук.
«Ніна»: Распавядзіце пра сваю сям’ю.
Ганна Севярынец: Я даўно выйшла замуж, маю дзяцей, але калі мяне пасярод ночы паторгаць і сказаць: «Аня, хутка: чатыры чалавекі з тваёй сям’і», — то я назаву маму, тату, брата і сястру. Я не ведаю, добра гэта ці дрэнна, але гэта так.
Я пакуль не здолела пабудаваць такую сям’ю, у якой жыла сама.
У маёй цяперашняй сям’і — муж і дзеці — у мяне адной прозвішча Севярынец. Дзеці носяць бацькоўскае. Гэта было рашэнне, з аднаго боку, маё, а з іншага — мужа. Ён сказаў: «Калі не хочаш, можаш прозвішча не мяняць, гэта будзе мой жэст павагі да твайго бацькі». І я засталася са сваім, хоць пасля было шмат сітуацый, у якіх было б прасцей яго змяніць.
Бацька для мяне вельмі важны чалавек, ад нараджэння і па сёння — па тым уплыве, які ён рабіў і робіць на мяне, на тыя шляхі, якія я для сябе абіраю, і творчыя, і жыццёвыя. Хоць я і гляджу на яго сёння дарослымі вачыма, ведаю ўсе яго слабыя бакі, для мяне няма, напэўна, больш камфортнага ў зносінах чалавека, чым ён.
«Ніна»: Што ў бацьку вас захапляе?
«У Мінску можна арганізаваць спатканне ў той жа вечар, толькі калі паабяцаеш сэкс». Плюс-сайз мадэль пра тое, як шукае пару ў інтэрнэце
«Гэта пекла — выбіраць помнік свайму 8-месячнаму дзіцяці». Шчыры маналог Карыны, чый муж выкінуўся з дачкой з 24 паверха на Грыбаедава
Фіналістка «Міс Беларусь» пайшла шукаць каханне на рэаліці-шоу «Халасцяк»
ГС: Ён добры, разумны і таленавіты — адкажу, як адказала б у дзяцінстве. Яшчэ ён вельмі дэмакратычны, кожнаму дазваляе мець свой погляд. Колькі я сябе памятаю, ён заўсёды ставіўся да мяне як да роўнай. Я ніколі не чула ад яго ні абраз, ні крыўднага «сюсюкання». Бо ў дзяцінстве я заўсёды шкадавала, што малая. Мне хацелася быць дарослай, самой прымаць рашэнні. З бацькам мы маглі спрачацца, дыскутаваць, але ён ніколі не «душыў» — гэта была гутарка на роўных.
Ён паэт, журналіст, увесь час пісаў. Памятаю, мне нешта не падабалася ў яго стылістыцы, я прыйшла і расклала яму ўсё па палічках. Ён выслухаў, з некаторых момантаў пасмяяўся, а некаторыя — улічыў.
«Ніна»: Гэта колькі год вам тады было?
ГС: Ці то 13, ці то 14. Але я ўжо глядзела на тэкст як на структуру.
Калі мы з Паўлам і Дашай пачалі пісаць, то пасля прыносілі тату зірнуць. Ён заўсёды чытаў вельмі ўважліва, нешта падкрэсліваў, крышачку хваліў, але такога захаплення — маўляў, «ах, як дзіцятка напісала!» — не было. Для нас ён быў жорсткім і суровым крытыкам. Было бачна, што ён сур’ёзна да гэтага ставіцца, не як да глупства. І лічыць, што мы вартыя ўвагі, вартыя заўваг, крытыкі.
Бацька чытаў шмат сучасных твораў, у нас з ім часта былі літаратурныя гутаркі. А вось тое, што я ведаю пра класічную рускую літаратуру, найперш перадала мама. Яна ў нас настаўніца, і вельмі добрая, лепей я не сустракала, таму школьную праграму ведала «ад і да». Калі нам трэба было класціся спаць, яна сядала і расказвала «Слова пра паход Ігараў», «Мёртвыя душы», «Капітанскую дачку»…
Маленькая Ганначка з бацькамі, Таццянай і Кастусём Севярынцамі. 1976 год. Фота Наталлі Адамовіч.
«Ніна»: А як было з бытам?
ГС: У матэрыяльным сэнсе — няпроста. Бацька — журналіст, маці — настаўніца. Якія там заробкі… І пры гэтым яны ніколі не шкадавалі грошай на нашы захапленні. Кніжкі мы мелі любыя, ноты, піяніна купілі адразу ж, як яно спатрэбілася, гітару — я на ёй некалі няблага грала. Калі Павел зацікавіўся геалогіяй і яму былі патрэбныя грошы на паездкі, яму іх адразу ж давалі. Нічога не шкадавалі нам на справы, хоць мы даволі сціпла жылі.
Дысцыпліну, стрыжань у сям’і трымала мама. У яе вельмі выразнае разуменне дабра і зла — гэта надзвычай важна ў выхаванні. У гэтых межах, канечне, бывала не вельмі ўтульна, асабліва ў падлеткавым узросце, але ў дзяцінстве гэта вельмі важна адчуць. Сама я больш у бацьку — чалавек кампрамісу.
«Ніна»: Не было праз гэтыя межы скандалаў, крыўдаў?
ГС: Ніколі — бо ў мяне вельмі мудрая мама, і яна будавала вакол нас справядлівы сусвет. Нашто з такога сыходзіць? У ім усё вырашальна.
У мамы быў такі прынцып: што тычыцца сямейнай дысцыпліны — паесці, памыць за сабой посуд, заправіць ложак, прыйсці ў 21:00, калі сказана, а калі прыходзіш у 22:00, то папярэдзіць пра гэта, — з гэтым было вельмі жорстка. А што тычыцца поглядаў — што чытаць, з кім сябраваць, як думаць, як разважаць, — тут поўная свабода.
Нашай маці нават дасылалі на перавыхаванне бацькавага малодшага брата, ён старэйшы за мяне ўсяго на дзесяць год. Бо Коля быў такі аторва! Сёння ён кажа, што наша маці зрабіла з яго чалавека.
Кожнае лета нас на месяц адпраўлялі да бацькавай маці — вось там быў санаторый! Нам можна было ўсё! «Бабуля, мы хочам згушчонкі!» Бабуля адразу падскочыла і пабегла ў краму. І калі дома нам дазвалялася толькі па лыжачцы ў дзень, то тут — бляшанка, дзве, тры! «Бабуля, мы так любім тархун!» — «Тархун? Трымайце скрыню тархуну!» — «Бабуля, мы будзем ляпіць з пластыліну!» — «Вось вам 20 пачак пластыліну!»
Бацькава маці, наша баба Маруся, прышчапіла нам уменне абсалютна і безумоўна любіць. Зямлю, сваякоў, лес, працу — проста любіць усё навокал і сябе ў гэтым наваколлі. У яе, дарэчы, тры сыны, і ўсе вельмі выхаваныя. Яны заўсёды звярталіся да яе на «вы», у хаце ніколі не было чутно мату. Калі ўжо лаяцца, дык толькі за каліткай — гэта чужым. Сваім — нідзе нельга. Такое вясковае шляхецтва, такі высокі парадак. Муж яе, мой дзед, Павел Пятровіч (у яго гонар мой брат атрымаў сваё імя), прыйшоў з вайны без нагі, таму па гаспадарцы працаваў толькі напалову. Дык бабуля цягнула на сабе столькі — немагчыма ўявіць.
А другая наша бабуля, маміна маці, Галіна Міхайлаўна, ужо сапраўды шляхетнага роду. Яна была дырэктаркай Лунінецкай бібліятэкі, а дзядуля, Яўгеній Іванавіч — чыгуначнікам, прытым патомным чыгуначнікам, тагачаснай інжынернай элітай. Прабабуля Наста вучылася ў Віленскім універсітэце, пасля выкладала матэматыку. А муж яе, наш прадзед, Міхась Будзько, пахаваны ў Варшаве пры храме, ён быў вядомым праваслаўным святаром.
Дзядуля заўсёды быў вельмі маўклівы: ад яго за дзень можна было не пачуць аніводнага слова. Затое ў яго быў матацыкл, і ён вазіў нас на Прыпяць. Малыя Павел з Даркай — у калясцы, а я — за дзедам. І мы дзве гадзіны туды, дзве гадзіны назад, дзень там — уражанняў поўна галава! Гэта ж Палессе — неймаверна маляўнічыя мясціны.
Усяго хапала ў дзяцінстве, не было адчування, што мы малыя ці там дурныя, нейкі другі сорт у параўнанні з дарослымі. Дзе б мы ні былі, мы заўсёды разумелі, што роўныя тым людзям, якія побач з намі. Да нас усе ставіліся з павагай.
З Ільёй. 2012 год.
«Ніна»: Вы сказалі, што такую ж сям’ю, як ваша, пакуль не змаглі збудаваць. Што не ўдалося перанесці з той мадэлі, у якой вы раслі?
ГС: У мяне няма мамінай строгасці, і гэта вялікая праблема. Муж таксама вельмі мяккі чалавек, таму дзеці нас часам «перамагаюць», хоць так не павінна быць.
Свет у сям’і мусіць быць дарослацэнтрычным, а не дзіцячацэнтрычным.
На жаль, тут у нас крыху перакос.
Нам з мужам стала няпроста, калі мы ўсвядомілі, што ў нашай сям’і дзяцей больш, чым дарослых (старэйшай дачцэ Жэні цяпер 17 год, сярэдняй Любе — 14, а малодшаму сыну Ілью — 6). Калі з’явіўся трэці малы, мы рэальна адчулі пэўную небяспеку.
Дзеці розныя, і я культывую гэтую рознасць. Раблю ўсё, каб яны разумелі, што які ты ёсць, такі ты і правільны. Але ж калі тры чалавекі, і ты да кожнага ставішся з такой павагай, то ты хаця б паспрабуй нагатаваць на іх. Бо адзін не есць рыс, другі — грэчку, трэці — яшчэ нешта.
Ну і мама мая ў быце вельмі акуратны чалавек, у яе заўсёды парадак. А я ўсё гэта не люблю — парадак і ягонае навядзенне. А паколькі я гэта не люблю і за гэтым не сачу, то і дзеці не сочаць. А што такое падлетак, якога не прывучылі да парадку? Гэта суцэльны жах. Але гэта я так, бурчу. Наогул дзеці ў нас удаліся дабрэнныя, я іх вельмі люблю і мне з імі заўсёды цікава.
Ілья: трэцяе дзіця Ганны Севярынец.
У Ганны дзве вышэйшыя адукацыі. Першая — філалагічная (БДУ), другая — эканамічная (БДЭУ, колішні «Наргас»). У жыцці ў розныя перыяды прыдалася і адна, і другая.
«Ніна»: На філфак пайшлі, бо…
ГС: Я вагалася паміж гістфакам і філфакам, але дакладна ведала, што потым пайду ў школу. Дык вось тата быў супраць філфаку, а мама — супраць школы. Яны вельмі прасілі, каб я падумала і выбрала нейкі іншы кірунак.
«Ніна»: А чаго вы так хацелі ў школу? Што вам у ёй падабалася?
ГС: Мне заўсёды і ўсё падабаецца, у мяне нейкі дэфект з падабаннем па жыцці. Я тры разы нараджала і ніводнага разу не сустракала хамскіх дактароў. Дрэнных настаўнікаў я таксама не бачыла. Бачыла сумных, нецікавых, неталенавітых, але злых — не.
Мяне ніхто не біў галавой аб дошку, як некаторыя расказваюць, ніхто не абражаў і не крыўдзіў.
У мяне з дзяцінства быў такі сшытачак, куды я запісвала свае разважанні пра настаўнікаў і пра школу, бо заўсёды, колькі сябе памятаю, ведала, што ў школу і пайду працаваць.
З аднакласнікамі мы не асабліва сябравалі, але ў мяне ў школьныя часы было такое інтэнсіўнае ўнутранае жыццё, што нейкія праблемы звонку абсалютна не хвалявалі. Яно і сёння так.
Муж пытаецца: «Табе ўключыць тэлевізар?» А я адказваю: «Юра, у мяне ўнутры такі тэлевізар!»
Мне не бывае сумна, не бывае, што няма чаго рабіць ці няма з кім пагутарыць. Хаця я разумею, што гэта шлях да шызафрэніі. Тут трэба быць асцярожным, каб унутраны свет не стаў вонкавым, бо гэта ўжо хвароба.
Першы курс філфака. 1993 год.
«Ніна»: Што са студэнцтва прыгадваецца?
ГС: Пра студэнцтва — як у прымаўцы: ёсць што згадаць, але няма чаго дзецям распавесці. Гэта былі 1990-я гады… Такая вольніца! Сёння такой няма і, напэўна, ужо больш не будзе.
Для мяне, кніжнай дзяўчыны, якая выйшла з такога асяроддзя, што нібыта з ясляў, бо сапраўднага жыцця мы ж ніколі не бачылі, усё было адкрыццём.
Дарэчы, я на другі дзень лекцый ледзь не забрала дакументы.
«Ніна»: Чаму?!
ГС: Ну бо
я прыехала ўся з сябе «зорка». А там такіх 30. Мне страшна стала.
Потым абжылася, зразумела, што гэта і ёсць сапраўднае шчасце — калі побач людзі, мацнейшыя за цябе. Нашы выкладчыкі казалі, што такога моцнага курса, як наш, не было гадоў 20.
Саша Дынько (ну, тады яна была яшчэ не Дынько) сядзела за мной на першай лекцыі і з нейкай дзяўчынай ззаду абмяркоўвала: «Бу-бу-бу, бу-бу-бу, Франц Кафка, Франц Кафка…». А я сяджу са сваім «Маякоўскі, Гумілёў» і думаю: хоспадзе, хто такі Франц Кафка? Прыбегла ў інтэрнат і кінулася хутчэй чытаць, бо, думаю, гэта ж ганьбішча — не ведаць!
А сесія — гэта ўвогуле быў інтэлектуальны баль! Наш 803 пакой быў «цэнтральным», куды ўсе прыходзілі, прыносілі ежу і слухалі, як мы адзін аднаму расказваем адказы на пытанні.
Асабліва цікава было вучыць літаратуру. Кароткіх зместаў тады ж не было, таму той, хто прачытаў, пераказваў іншым. На пераказ «Адрынутых» Гюго, які я рабіла некалькі дзён, да нас прыходзіў нават геафак. Яны аднойчы паслухалі, ім спадабалася, дык сталі хадзіць да нас з дзявятага паверху пастаянна.
З мужам і старэйшай дачкой.
«Ніна»: Як вы з мужам сышліся?
ГС: Гэта было вялікае агаломшваючае каханне — прынамсі, з майго боку. Добры, разумны, таленавіты, вершы піша — ну, ці былі ў мяне шанцы не закахацца?
Ён быў самым прыгожым хлопцам на філфаку, прыхільніц у яго было шмат. І я доўга чакала, пакуль маё шчасце да мяне прыйдзе.
З часам адносіны мадыфікуюцца. Дзеці, быт… Мы і пасварыцца можам, але ўсё гэта вонкавае. Будаваць сям’ю на адным каханні нельга, гэта безадказна. Чалавек, які побач, павінен падыходзіць у сэнсе нейкіх праграм.
Я не магу сказаць, што ў нас жыццёвыя праграмы аднолькавыя, але, напэўна, гэта адзіны чалавек, якога я змагла б вытрымаць так доўга побач з сабой. А мужу, як чалавеку мяккаму, такога будысцкага складу, магчыма, якраз патрэбны быў рухавік па жыцці, такі, як я.
А так, што тут новага сказаць? Каханне — тое, што рухае сонца і зоркі. Тое, чым жыве чалавек.
Я не ведаю, як жывуць людзі без кахання.
Калі яны не любяць тых, хто побач, тое, чым займаюцца, тое, што бачаць навокал, краіну, у якой жывуць.
На мітынгу ў абарону Паўла. 1998 год.
«Ніна»: Вы казалі, што былі сітуацыі, калі было б прасцей змяніць прозвішча Севярынец. Якія сітуацыі?
ГС: Я заканчвала філфак з чырвоным дыпломам і другой у рэйтынгу. Першай была мая аднагрупніца, у яе ў дыпломе не было ніводнай чацвёркі. У мяне была адна — між іншым, па беларускай мове.
Таму ў кабінет дэкана, дзе адбывалася размеркаванне, я мусіла заходзіць другой і мела права абраць любое месца працы. Але калі я зайшла, Ларыса Аляксандраўна Мурына, наш дэкан, сказала: «А што ж вы так дрэнна сачылі за братам?» І выдала мне накіраванне ў нейкую вёску ў Віцебскай вобласці, куды адзін раз на тыдзень хадзіў аўтобус. І я туды проста не паехала.
Потым, калі я рыхтавалася абараняць дысертацыю, на этапе выхаду на экспертную раду мне проста «па-чалавечаму» сказалі: «Аня, вазьмі прозвішча мужа, бо з прозвішчам Севярынец мы не будзем падпісваць дакументы, зразумей сама». А Павел тады якраз сеў. Я пайшла ў ЗАГС і кажу: «Хачу памяняць прозвішча на прозвішча мужа». Мне адказваюць: «Добра, але гэтая працэдура зойме 6 месяцаў, і вы павінны прынесці даведкі адтуль, адтуль і адтуль». Я пытаюся: «Чаму?». Яны мне тлумачаць, што гэта на выпадак, калі вы ўчынілі нейкае злачынства, набралі крэдытаў ці яшчэ што. Маўляў, павінны праверыць, што за мной ніякага крыміналу. І гэта мяне так абурыла! Я што, павінна мяняць сваё шыкоўнае прозвішча як нейкая махлярка? І дзеля чаго? Каб проста абараніцца? Ну не.
А потым, у 2008—2009 годзе палітычная сітуацыя была больш спрыяльная, пачалася невялікая адліга, і мне патэлефанавалі з кафедры і сказалі: «Аня, давай». Я перапісала дысертацыю, бо яна ж губляе актуальнасць, дайшла да экспертнай рады і тут адбываецца 19 снежня 2010 года. І мне зноў кажуць: «Аня, пачакай, пакуль усё ўляжацца». А як тут уляжацца, калі Павел сядзіць, і сядзіць, і сядзіць. І я плюнула і закрыла для сябе гэтую тэму.
«Ніна»: Навошта вам была эканамічная адукацыя?
ГС: Трэба было зарабляць.
Пасля аспірантуры я выйшла замуж і нарадзіла дзіця. Мы жылі ў інтэрнаце, у вельмі сціплых умовах.
Аднойчы я зайшла ў наш пакой, убачыла, як усё адно на адно наваленае, сярод гэтага твае родныя людзі капошацца… І сказала сабе: праз пяць гадоў мы будзем жыць у сваёй кватэры.
Я зразумела, што так будзе, што я гэта зраблю. І яно неяк зрабілася.
Я тады ўладкавалася на працу ў аптовую фірму «Таір», добра зарабляла. Увесь клопат пра дзяцей лёг на мужа. З другой дачкой ён пайшоў у дэкрэт, бо я на той момант займала нядрэнную пасаду, сышла толькі нарадзіць. На працы мне далі магчымасць тры месяцы пабыць дома і далі дадаткова грошай на тое, каб я здымала кватэру і бегала раз на тры гадзіны карміць малую. У мяне ўсе дзеці — груднічкі, і ўсіх я карміла па паўтара года.
Здымкі часоў «Таіра». На фота справа — непадалёк ад інтэрната БНТУ, дзе ў той час жыла сям'я.
Фота злева — Ксеніі Альхмам.
«Ніна»: Гэта вы на той момант ужо кім працавалі?
ГС: Загадчыцай рэгіянальнага аддзела «Таіра». На Паўднёвым Захадзе калісьці была вельмі вядомая крама «Таір» — першы мінскі начнік. Да яго людзі пешкі хадзілі з усяго Мінска, бо толькі там ноччу можна было набыць алкаголь і закусіць. Таму «Таір» ведалі ўсе. У кампаніі былі не толькі крамы, але і аптэкі, і вельмі вялікі аптовы склад. Прыкладам, «Таір» першым прывёз у Беларусь аліўкі і масліны.
Я туды прыйшла проста выпісваць накладныя, але паколькі я вельмі актыўны чалавек, то хутка пачала дзейнічаць. Неяк сказала: «Глядзіце, вось у вас справа стаіць так. Але калі вы паставіце іначай, то будзе лепей». Я так пару разоў вылезла са сваіх накладных, і мне сказалі: «Калі ты такая разумная, то давай». І гэта быў яшчэ адзін шыкоўны досвед у маім жыцці. Хоць я насамрэч не бізнэс-чалавек і не ўмею прадаваць — гэта пасля было вялікай праблемай для майго кіраўніцтва.
«Ніна»: Вось якраз хацела распытаць пра гэты досвед, бо гэта ж зусім іншае.
ГС: Зноў жа, я туды прыйшла са свайго філалагічнага акружэння. А тут свет, якога я ніколі не бачыла.
Памятаю, як мяне першы раз адправілі па крамах разам з кіроўцам, каб я ўвайшла ў курс справы. Я ўпершыню тады пабачыла краму, у якую прывыкла ўваходзіць з галоўнага ўваходу, з задняга, пабачыла людзей, якія там працуюць. Не касірак і прадавачак, а тых, хто там, далей. Я вярнулася ў такім шоку! Я ніколі такога не бачыла, я не ведала, што так бывае, што бываюць такія людзі.
І вось гэты свет — кіроўцаў, людзей, якія працуюць рукамі, свет гандлёвых прадстаўнікоў, менеджараў, мерчандайзераў, свет маркетынгу — гэта ўсё адкрылася. Я амаль дзесяць гадоў адпрацавала, і ў мяне ўсё перакулілася.
«Ніна»: Што вам далі гэтыя гады?
ГС: Яны навучылі мяне дасягаць сваіх мэт, бо гуманітарныя веды мне гэтага не далі.
Калі ты кіруеш, то ад цябе, ад таго, наколькі ты будзеш хуткі, разумны, дыпламатычны, залежаць заробкі тваіх людзей. Ты павінен, з аднаго боку, прымаць пэўныя выхаваўчыя меры, а з іншага — абараняць іх інтарэсы перад чалавекам, які стаіць вышэй.
У свеце бізнэсу няма вось гэтай дурной іерархіі, калі ты павінен паважаць чалавека проста за тое, што ён, напрыклад, завуч ці дырэктар. Гэта не працуе ў бізнэсе. Калі чалавек — дрэнны кіраўнік, то ён не ўтрымаецца.
Ва ўсякім разе, так было ў «Таіры».
Многаму я навучылася ў свайго непасрэднага кіраўніка, Рамана Сабалевіча. Правільна ставіць мэты, расстаўляць прыярытэты, разлічваць свой час, свае магчымасці, не баяцца вялікіх аб’ёмаў…
Памятаю, мой аддзел адгрузіў тавару на 50 мільёнаў. Я кажу Раману: «Ну вось!» А ён мне адказвае: «Аня, паглядзі на свае дасягненні, пасмейся і зразумей, што ты павінна зрабіць у дзесяць разоў болей».
Праз два гады, дарэчы, мы зрабілі адгрузку на паўмільярда. І я зразумела, што, з аднаго боку, не трэба ставіць перад сабой мізэрныя мэты. А з іншага — не трэба ставіць мэт, якія не могуць быць выкананыя. Не трэба займацца шапказакідальніцтвам. Сёння ты памыліўся — і ўвесь твой аддзел паляцеў у тартарары.
Я цяпер, калі займаюся кніжкамі, архіўнай справай, разумею, што у мяне працуюць тыя цягліцы, якія я падкачала ў бізнэсе.
Дарэчы, адтуль у мяне і манера вырашаць усе пытанні цераз галовы. Як у дзяржструктурах прынята? Вось ты сядзіш, дробная сошка, і спачатку ідзеш да завуча. Завуч ідзе да дырэктара, дырэктар — у раённы аддзел адукацыі. Раённы аддзел адукацыі — у абласны. Абласны — у міністэрства. Але хто можа перашкодзіць мне, звычайнай настаўніцы, звярнуцца наўпрост да адказнага чалавека? Я разумею, што гэта можа выглядаць па-хамску, але ўсё вырашаецца ў некалькі разоў эфектыўней.
«Ніна»: А чаго сышлі з бізнэсу?
ГС: Я выгарала да такой ступені, што мне стала проста ўсё роўна.
Апошнія два гады мяне ўжо проста трывалі праз мае колішнія заслугі. У дадатак, я стала адчуваць страшны сум па школе, бо ўжо мае дзеці пайшлі вучыцца. Я калі першы раз увайшла ў школу пасля гэтага перапынку, у мяне ўсё ажно раздзёрлася ўнутры. Я зразумела, што вось гэта маё месца.
Цяжка было кідаць, бо ты разумееш, якую вялікую будыніну ўзвёў.
Я і сёння гляджу на грузавую машыну і магу сходу сказаць, колькі тон яна падыме. Я ведаю, колькі ў яе ўвойдзе туалетнай паперы, а колькі — агуркоў. Ведаю, колькі яна будзе ехаць да Брэста, а колькі — да Жлобіна. Усю ж Беларусь аб’ездзіла, усё перамерала.
Але ж кінула і пайшла пісаць у «Вельвет» ды выкладаць бізнэс-дысцыпліны ў прыватнай школе. А пасля мяне ўзялі выкладчыкам у Інстытут парламентарызму і прадпрымальніцтва. Так я вярнулася назад у адукацыю. Але на той момант ужо збудаваўшы кватэру за «гандлёвыя» заробкі.
Ліза — паўнапраўны член сям'і.
«Ніна»: Не расчароўваліся ў дзецях, з якімі даводзілася працаваць? Не заўсёды ж бывае аддача.
ГС:
Я ніколі не бачыла дзяцей, якія б не хацелі вучыцца. Не бывае такіх, бо гэтае жаданне закладзена прыродай:
чалавек, пакуль ён малы, вымушаны вучыцца, бо нічога не ўмее.
Калі ты прыйшоў да дзіцяці сумны, калі ты яго не любіш, яно канечне не будзе хацець у цябе вучыцца. Дзеці не хочуць вучыцца ў цябе, а не наогул. Але ж хто гэта прызнае?
Я першы раз сыходзіла са школы менавіта праз гэта. Я зразумела, што мае гэтыя ўяўленні, мае гэтыя дзіцячыя сшытачкі — ружовыя акуляры. Мне ж што здавалася? Што «учііітель — это звучит гордо!» Але ж жыццё іншае. І настаўнік — гэта зусім іншае.
«Ніна»: Як змянілася школа?
ГС: Школа для мяне падзяляецца на дзве прасторы. Гэта клас, дзе я вяду ўрок, і тое, што па-за класам. Тое, што ў класе, не мяняецца ніколі. Толькі дзеці становяцца крыху іншымі, але прынцыпы ўзаемадзеяння з класам не мяняюцца. Ты павінен прыстасоўвацца і выбудоўваць вакол сябе той сусвет, які будзе круціцца па тваіх правілах. Не па правілах дзяцей ці асобных лідараў, а па тваіх правілах. Не жорсткіх, а проста прыстасаваных пад кожны калектыў. У мяне колькі класаў — столькі і схем. Інакш нельга, дзеці вельмі розныя.
А тое, што звонку, мяняецца ў нейкі шызафрэнічны бок. Гэта ператвараецца ў гогалеўскі сусвет. Хворае грамадства не народзіць здаровай школы. Праблема ж не толькі ў міністрах, праблема — у бацьках, у дзецях, якія не разумеюць, што прыходзяць не па адзнакі, а па веды. Яны кажуць: «Ага! А сярэдні бал атэстата?» Я тлумачу: «Ты потым хочаш прыходзіць, напрыклад, да дрэннага доктара, які не ўмее лячыць? Ніхто не хоча. А ён жа таксама выбіваў з настаўнікаў адзнакі. Яму ставілі дзясяткі, і ён паступіў у «мед»».
Перш чым мяняць міністраў, трэба змяніць грамадства.
Дзяцей як-ніяк 30. То бок ты выхоўваеш 30 больш-менш адэкватных адзінак, якія праз 10 год будуць вырашаць нешта на сваіх месцах. Калі ў цябе тры класы — то гэта 90. Калі пяць — 150. Настаўнік — гэта магутны чалавек!
«Ніна»: Што адрознівае сённяшніх дзяцей?
ГС: Па-першае, яны свабаднейшыя. У іх больш разняволенае мысленне. Сёння шмат настаўнікаў, якія чакаюць ад дзяцей самараскрыцця, а не шаблоннасці. Дзеці гэта бачаць і адгукаюцца.
Па-другое, у сённяшніх дзяцей няма перад дарослымі непатрэбнага піетэту. Маўляў, дарослы мае рацыю ўжо таму, што ён дарослы. Таму яны прасцей рэагуюць на нейкія настаўніцкія выбрыкі. Я шмат разоў назірала сітуацыю, калі настаўнік на калідоры крычыць на дзіця, а яму ўсё роўна. Бо ён выдатна разумее, што настаўнік, які на яго крычыць, абражае толькі сябе, а не яго. Гэта вельмі карысная якасць. Люблю дзяцей, у якіх яна ёсць.
Па-трэцяе, дзеці сёння разумеюць кошт тых намаганняў, якія яны прыкладаюць. Калі ў іх ёсць мэта, яны гатовыя вельмі шмат высілкаў прыкладаць. Яны не разгубленыя, не чакаюць нейкіх указанняў.
«Ніна»: Сёння шмат цікавых эрудзіраваных маладых людзей не чытаюць мастацкую літаратуру. Яны глядзяць фільмы, серыялы, вандруюць, чытаюць Вікіпедыю, але кнігі не чытаюць. Можа б вы патлумачылі, чаму на іх варта траціць час?
ГС: Сказаць па праўдзе, я таксама апошнім часам мастацкую літаратуру перастала любіць. Мне муляе мастацкі вымысел, тое, што ляжыць у цэнтры мастацкай літаратуры. Мне цяпер значна цікавей нон-фікшн і архівы. Архіўная справа для мяне сёння — найлепшая кніга.
Пісьменнік, калі складае сюжэт, у любым выпадку інтэрпрэтуе свет. А жыццё, якое складваецца само, — гэта сувязь шматлікіх інтэрпрэтацый і повязь сусветаў. Там шмат пластоў, шмат герояў, цэнтрабежных момантаў. І калі гэта ўсё складаецца ў сюжэт само сабой, не таму, што гэта нехта выбудаваў, а таму, што яно так выбудавалася, вось для мяне гэта, канечне, вельмі захапляльны працэс.
Няма такой мастацкай кніжкі, якая б мне дала адчуванне гэткай самай галавакружнасці, якую мне дае архіўная справа ці любы сюжэт, выкладзены нон-фікшн.
Калі ж казаць пра мастацкую літаратуру наогул, то яе галоўная каштоўнасць у тым, што яна нам паказвае сусвет аўтара.
Калі ты чытаеш кніжку, ты сядзіш у галаве таго чалавека, які яе напісаў. Бо чалавек праз тэкст выказвае ўсяго сябе. Гэта як кропля вады, у якой ёсць хімічны склад усяго акіяна. Таму кніга — гэта найлепшы інструмент, каб спазнаваць чалавека. А цікавей за чалавека ў свеце нічога няма.
Найперш таму, што ён такі складаны. Таму, напрыклад, я не магу чытаць кніжку, калі не ведаю, хто яе напісаў.
«Ніна»: Ёсць кнігі, якія вы перачытваеце?
ГС: «Пошукі будучыні» Кузьмы Чорнага. Я нават ведаю, якое яно — гэтае пачуццё: трэба перачытаць «Пошукі будучыні». Гэтаксама я адрозніваю ад іншых сваіх чытацкіх памкненняў жаданне перачытаць Лукаша Калюгу. Ну і вершы Алеся Дудара — гэта проста «мой» паэт.
На фота справа Ганна трымае свой першы ўраджай.
«Ніна»: У вас жа яшчэ лецішча ёсць, што вы там вырошчваеце?
ГС: Я не вельмі руплівая гаспадыня, у мяне можа і пустазеллем усё парасці. Кожны год нейкую культуру я гублю.
У мяне чамусьці не растуць перцы, нешта ім не падабаецца. Затое ў мяне штогод добры часнок. Ды што там — я проста каралева часнаку!
Мне ад папярэдняй гаспадыні дасталася алея з руж. Але калі мы набылі лецішча, я гэтай алеяй была моцна незадаволеная, бо мне хацелася нечага практычнага: агуркоў, памідораў — усяго, што можна з’есці. Я хадзіла і казала: «Ды нашто мне гэтыя ружы? Я ж не буду іх есці». І палова гэтых няшчасных руж, паслухаўшы мяне, прапала.
А потым, спатоліўшы прагу расціць кабачкі і агуркі, я натрапіла ў інтэрнэце на калекцыйныя ружы. Я імі зацікавілася, стала прасіць прабачэння ў кожнай сваёй ружы, што ў мяне яшчэ засталіся. Раслінам жа трэба, каб з імі размаўлялі. Да яблыні, бывае, падыдзеш і скажаш: «Так, яблыня! Што з табою? Чаму яблык не даеш?» І калі ты прачула з ёй пагутарыў, то яна будзе радзіць. Канечне, у спалучэнні з усімі рознымі агратэхнічнымі мерапрыемствамі.
Карацей, алею з руж я аднавіла. Нейкія — ад суседзяў, а шэсць выпісала наўпрост з англійскага пітомніка Дэвіда Осціна.
«Ніна»: Што для вас важна ў людзях?
ГС: Тое, што яны ёсць. Чым асоба глыбейшая, складанейшая, больш супярэчлівая — тым яна цікавейшая.
Яшчэ мне падабаюцца прыгожыя людзі. Вось ты глядзіш на чалавека і табе проста з ім прыемна быць побач.
Пры гэтым я не лічу сябе вартай эстэтычнага захаплення, таму бяру гэта ад іншых людзей.
«Ніна»: Якія чалавечыя якасці не пераносіце?
ГС: Я не магу трываць маніпулятараў. Я разумею, што мой унутраны камфорт наўпрост залежыць ад таго, маніпулююць мной ці не, таму мне прасцей проста не сутыкацца з такімі людзьмі. Тут я не шкадую, гештальт зачыняецца імгненна.
Потым, я вельмі няўтульна сябе адчуваю побач з людзьмі з экстэрнальным локусам кантролю. Гэта калі чалавек думае, што ва ўсіх бедах у яго жыцці вінаваты нехта звонку. У мяне ёсць такі ўнутраны эмпатычны дэфект — слабыя людзі, хранічныя «ныцікі», якія не гаспадараць над сваім жыццём, не выклікаюць у мяне спачування.
«Ніна»: Якія падзеі вы лічыце лёсавызначальнымі?
ГС: Ёсць такое ў Пушкіна: «Вся жизнь моя была залогом свиданья верного с тобой». Калі глядзіш на жыццё сістэмна, то разумееш, што кожны момант так ці інакш абумовіў наступны.
Я памятаю, што ў 14—15 гадоў пытанне сэнсу жыцця мяне страшна калашмаціла. І з бацькам размаўляла, і ў кніжках шукала, і думала, і рэфлексавала.
І калі я для сябе зразумела, у чым сэнс майго жыцця, яно ўсё пайшло па гэтай генеральнай лініі.
Таму я не магу сказаць пра нейкія лёсавызначальныя кропкі, бо я разумею, куды іду.
І потым, я ведаю, што дарога раскідаецца перад табой як той чароўны клубочак. Калі ты стукнуўся адзін раз галавой аб дзверы, другі раз, трэці раз не трэба. Гэта не твае дзверы. Побач паглядзі — побач адкрыта. Ідзі туды.
Настасся Роўда, фота аўтаркі і з архіва гераіні
