Мастачцы, псіхолагу і будучаму тату-майстру Кацярыне Ф. 37 гадоў. І толькі два гады таму яна змагла ўпэўнена сказаць сабе: так, я хачу быць сабой, пачаць спакойна наведваць трэнажорную залу і танцы.

Калі Каці быў годзік, з яе цела цалкам зніклі валасы. Пастаўлены дыягназ «алапецыя» ніколі не выклікаў у яе фізічных пакут, але людзі навокал пастаянна нагадвалі: з ёй здарылася нешта жахлівае і гэта абавязкова трэба хаваць.

Кацярына сёння — вельмі пазітыўны чалавек. Але так было не заўсёды…

Алапецыя — гэта захворванне, для якога характэрна аблысенне, частковае або поўнае выпадзенне наяўных на галаве валасоў. У той ці іншай форме з’ява вядомая амаль кожнай беларускай сям’і: ад прыроды ў беларусаў не самыя густыя валасы, а адсутнасць сонца, стрэсы і не лепшае харчаванне дабіваюць іх яшчэ больш.

Здараецца, што валасы знікаюць на ўсім целе. Такое адбылося з Кацяй. Прычыны кардынальных зменаў у арганізме медыкі называюць розныя, але канкрэтыкі і эфектыўных лекаў для поўных алапецянаў і алапецянак да гэтага часу не вынайшлі.

Каця расказала пра тое, як гэта — быць адзінай «не такой» піянеркай у класе, чаму бацькам не трэба лячыць дзяцей ад таго, што не перашкаджае жыць, і як перастаць самому шукаць праблемы там, дзе іх няма.

— Усё здарылася, калі мне быў усяго год. Я была маленькай дзяўчынкай, у якой яшчэ адсутнічаў нейкі ўнутраны стрыжань, а тут вакол пачаўся ўвесь гэты негатыў.

Я пачувала сябе цалкам здаровай, але мяне пастаянна даследавалі і лячылі. Дактары транслявалі адно і тое ж: «З табой нешта не так».

Гэта цяпер пра алапецыю можна знайсці шмат інфармацыі, а ў 1980-я ў Савецкім Саюзе ўсе піянеры стаялі аднолькавыя, і толькі я адна ў хустачцы.

Чаму так і што з гэтым рабіць — ніхто адказаць дакладна не мог.

З маленькімі алапецянамі ў Расіі.

Бацькі разлічвалі, што здарыцца цуд і я стану «нармальнай». Што толькі ў мяне не ўлівалі! Аднойчы мы паехалі за мяжу да нейкага свяцілы, які абяцаў мяне вылечыць. Спачатку мне ўвялі лекі пад адну лапатку, праз некалькі дзён — пад другую. Я крычала бы шалёная: было вельмі балюча. Пасля ўсё нямела, і я доўга нічога не магла рабіць рукой, з боку якой быў укол.

У школу я хадзіла спачатку ў хустачцы. Пасля — у парыку. Слова «лысая», якое мне пастаянна крычалі наўздагон, набыло настолькі негатыўную афарбоўку, што і сёння рэжа слых, хаця я разумею, што гэта цалкам нармальнае азначэнне. Нейкі час я проста глытала крыўды, а ў падлеткавым узросце стала больш агрэсіўнай: магла і пабіць у адказ.

Канечне, хапала момантаў, калі я не хацела нават жыць: я лічыла, што нічога не змагу дасягнуць менавіта праз сваю праблему.

Аднак мне пашанцавала, што ў розныя моманты на шляху трапляліся людзі, якія знаходзілі правільныя словы падтрымкі.

Нягледзячы на тое, што ў цэлым я была здаровай, мяне вызвалялі ад любых актыўных заняткаў. Фізкультуру не наведвала, таму што ўсе вакол баяліся: на іх погляд, гэта магло прывесці да нейкіх нечаканых наступстваў. Ну, ці што ў мяне зваліцца парык падчас выконвання практыкаванняў.

Адмовіцца ад парыка я змагла толькі ў 20 гадоў.

Параілася са знаёмымі і спачатку проста прыйшла на заняткі ў вязанай шапцы. Мне ніхто нічога не казаў, хаця, думаю, аднагрупнікі былі ў шоку. Без парыка мне стала куды больш камфортна. Праўда, кожны наступны раз у новых месцах і з новымі людзьмі я адчувала трывогу.

Пасля мяне прымушалі надзець парык толькі адзін раз: для працы на карпаратыве ў якасці мастачкі. Ім былі патрэбныя людзі стандартнай знешнасці.

Я памятаю, што купіла самы танны парык: ён вельмі ціснуў, было горача і некамфортна. Такім чынам я неяк адпрацавала два мерапрыемствы, а на трэцім у мяне настолькі разбалелася галава, паднялася высокая тэмпература, што, нягледзячы на забарону, я зняла парык і зусім адмовілася з тымі заказчыкамі супрацоўнічаць.

У мяне ніколі не было праблем у камунікацыі з мужчынамі, хаця страхаў, што яны могуць не ўспрымаць мяне, хапала. У 20 гадоў мой хлопец наўпрост сказаў: «Мне ўсё роўна, як ты выглядаеш». Яго гэта не парыла. А вось ад жанчын я нацярпелася: і калі насіла парык, і калі перайшла на шапкі. «А што з табой?», «Чаму ты не хочаш стрыгчыся?» — усе гэтыя пытанні мяне моцна ранілі.

Паглядзець на свет па-новаму я змагла, калі два гады таму трапіла ў Маскву. У Расіі вельмі актыўны рух: так, у Піцеры Андрэй Андрэяў у межах праекта «Алапецыя. Шчасце быць сабой» працуе з лысымі дзеткамі, у Маскве Марына Золатава ладзіць сустрэчы для лысых дзяўчат з візажыстамі і фотасесіямі. Яна таксама вядзе сайт «Алапецянка» з гісторыямі гэтых людзей, адтуль я і даведалася пра іх супольнасць. Таксама ў Маскве ёсць Андрэй Папоў і яго «Міжнародны клуб лысых мужчын», дзякуючы гэтым людзям я знялася ў сацыяльным роліку.

Мая паездка да іх была напоўненая і трывогай, і радасцю. Упершыню ўбачыць столькі лысых людзей у адным месцы, калі раней ты ўвесь час была такой адна, стала вельмі моцным эмацыйным момантам — у мяне рвала дах ад новых уражанняў. Якраз у Маскве я пазнаёмілася з яшчэ адной дзяўчынкай: алапецянкай з Беларусі Ірай.

У Беларусі ўсе хаваюць сваю лысасць. Акрамя Іры і яшчэ адной дзяўчыны, я не сустракала адкрытых алапецян. Але стаўлюся да гэтага спакойна: казаць пра гэта адкрыта ці не — справа кожнага.

Я таксама вельмі баялася здымаць шапку ў грамадскіх месцах. Была ўпэўненыя ў тым, што беларусы не змогуць рэагаваць на гэта нармальна. І я была прыемна здзіўлена, што сучасныя мінчукі падыходзяць, робяць кампліменты, могуць папрасіць разам сфатаграфавацца. Канечне, лысы чалавек адразу становіцца цэнтрам увагі. Але калі ты ўпэўнены ў сабе, то будзеш прыцягваць пазітыў.

Пасля наведвання Масквы я вельмі гарэла гэтай тэмай. Я паўтарала ўсім навокал: «Лысыя самыя крутыя!» У нейкі момант гэта надакучыла нават маім сябрам: яны далі зразумець, што я зашмат кажу пра гэта.

Я думала, што лысыя могуць мяне зразумець, а мая сябры не. Насамрэч, адсутнасць валасоў ніяк не ўплывае на якасці чалавека.

Калі мне нехта піша і просіць даць параду — я магу падзяліцца ўласным досведам. Але не хачу рабіць гэта сэнсам свайго жыцця. Я стамілася круціцца толькі вакол праблемы, увесь час яна была большай і важнай за мяне. Цяпер я збіраюся проста атрымліваць асалоду ад жыцця: мне 37, а толькі ў 35 я змагла адчуць такую свабоду. Шмат у чым мне дапамагла псіхалогія: я мэтанакіравана атрымала другую адукацыю ў галіне гештальт-тэрапіі.

Часам мне пішуць бацькі дзяцей з алапецыяй. Менавіта дарослым я магу прапанаваць звярнуцца да псіхолага, каб не нарабіць ў далейшым памылак, якія могуць паўплываць на якасць жыцця дзіцяці з алапецыяй. 

На мой погляд, лепш выдаткаваць час і энергію сям’і не на медыкаў, а на актыўнае жыццё, вандроўкі, дзіцячыя забавы. Самае галоўнае, простае і адначасова складанае правіла: любіце сваіх дзяцей такімі, якія яны ёсць!

Калі б з’явіліся добрыя лекі ад алапецыі, усе б мы даўно пра гэта ведалі, але пакуль іх няма.

Ужо калі я была дарослай, мае бацькі сказалі: «Відаць, дарэмна мы рабілі з табой усё тое, што казалі дактары». Для мяне гэта быў вельмі важны момант. Сёння яны вельмі ганарацца тым, кім я стала. З задавальненнем чытаюць усе артыкулы пра мяне, глядзяць ролікі з маім удзелам.

Калі б мы жылі ў грамадстве, дзе ўсе людзі лысыя, то «ізгоямі» былі б валасатыя.

Але ў нас па-іншаму. Таму трэба знайсці свой дзэн унутры і перастаць хвалявацца, што ты нейкі не такі. Я рэальна зразумела, што гэта не праблема. Чаго і ўсім жадаю.

Кацярына Карпіцкая, фота з архіваў гераіні