Аня Карповіч — мінская фітнэс-трэнерка. Калісьці яна ўдзельнічала ў фінале «Міс Беларусь», купляла шмат непатрэбных рэчаў і рабіла пафасныя фота з кубачкам кавы на вынас. А потым захапілася экалогіяй. Манікюр, дэзадарант, тампоны, скраб, бліскаўкі — ад усяго гэтага дзяўчына адмовілася дзеля клопату аб прыродзе. Аня вядзе блог Habit For Planet, дзе расказвае пра звычкі, карысныя для планеты. Пра бальзам для валасоў з воцату, вядро арганікі на балконе, вяселле без мяса і татальнае неразуменне навакольных — у шчырым інтэрв’ю.
— Я спрабавала заняцца асобным зборам смецця год таму, але тады, як і многія, падумала, што гэта бессэнсоўна, вельмі складана, і скончыла, нават не пачаўшы. А ў лістападзе ехала пасля ранішняй ёгі (я ўпэўнена, што ўзровень свядомасці ўзрастае, калі ты яе практыкуеш) і натыкнулася на артыкул пра нейкія экалагічныя міфы. Не ведаю, чаму гэта мяне зачапіла, і я стала пераходзіць далей па спасылках. Памятаю, што ў мяне здарыўся інсайт, я зразумела, што глядзела на свет крыху не тымі вачыма.
Я паглыбілася ў тэму на два тыдні, мой асабісты акаўнт быў увесь у гэтай інфармацыі, ад мяне пачалі масава адпісвацца людзі.
Я зразумела, што мне проста патрэбна іншая пляцоўка, каб расказваць пра экалогію. Я такі чалавек — не магу маўчаць.
Акаунт Habit For Planet развіваўся не так хутка, і першым часам я падключала рэкламу ў інстаграме: мне важна было, каб людзі гэта ўбачылі. Справа не ў папулярнасці, у мяне няма жадання на ім зарабіць. У нейкі момант запрацавала сарафаннае радыё, людзі самі пачалі расказваць аб блогу. Прычым часцей за ўсе тыя, хто не ведае мяне, думаюць, што за гэтым стаіць нейкая арганізацыя, дзе куча людзей.
— Мой досвед не самы прывабны, бо я чалавек, якому вельмі проста мяняць сябе. Я дастаткова даўно ў фітнэс-індустрыі і шмат разоў мяняла звычкі. Ніколі не казала: не змагу жыць без цукру. У мяне няма ў галаве абмежаванняў. Я не змагу жыць без вады і паветра, усё астатняе — рэчы навеяныя. Таму не скажу, што мне было складана перастройвацца.
Але было няпроста маральна. Бо гэта татальнае неразуменне людзей побач.
Я сутыкнулася з кпінамі, здзекамі, і толькі пасля гэтага пачалі з’яўляцца людзі, якія хочуць і паступова будуць змяняцца, а не тыя, хто ўсё ведае і працягвае рабіць выбар на карысць аднаразовых кубачкаў і трубачак.
І справа не ў тым, што няма альтэрнатывы — яна ёсць заўсёды. Пытанне, ці хочацца табе зрабіць правільны выбар або ты залежыш ад таго, што пра цябе падумае асяроддзе.
Я хутка зразумела, што сарціроўка смецця — не рашэнне. У некаторых рэчах я дастаткова лянівы чалавек, і замест таго, каб з усёй упакоўкай разбірацца і кожную паперу некуды асобна класці, мне прасцей не купляць гэта. Такім чынам я выйшла на філасофію «нуль адходаў» (zero waste). Перапрацоўка нас не выратуе. Гэтыя цыклы канечныя. Пластык перапрацуюць адзін-два разы, і ён ўсё роўна застанецца ў зямлі.
Паколькі якраз у гэты момант у мяне пачаў фарміравацца раслінны рацыён харчавання, не было праблем, як купіць нейкую ежу не ва ўпакоўцы. Я даўно не ем прадукты прамысловай вытворчасці: печыва, чыпсы, марожанае. Бо для мяне гэта смецце як напаўненне.
Раней я брала ўпакоўку і чытала склад як фітнэс-трэнер, цяпер гляджу на маркіроўкі, бо часам гэтага дастаткова, каб ад прадукту адмовіцца.
Да веганства я прыйшла ў тым ліку і з экалагічных меркаванняў. Бо вытворчасць прадукцыі жывёльнага паходжання — велізарная шкода прыродзе.
Прадукты купляю на рынку. Крупы, сухафрукты, арэхі, бабовыя, спецыі на вагу — усё гэта ёсць на Камароўцы. Калі ты едзеш на рынак падрыхтаваны, з двума вялікімі шоперамі з пакетамі і слоікамі, няма ніякай праблемы.
Мне пашанцавала, што Ваня — жаніх — мне дапамагае. Па прадукты часта ездзіць ён, дыялогі з прадаўцамі датычна сваёй тары вядзе ён. Без гэтай падтрымкі было б нашмат складаней, бо я ведаю гісторыі, калі ў сем’ях узнікаюць канфлікты.
— Бытавую хімію можна купіць на разліў. Ці знайсці альтэрнатыву. У мяне быў кінапаказ на эка-тэматыку, і туды прыйшла пара, якая сама робіць парашкі. Калі малады хлопец кажа, што мые галаву гарчыцай і гэта найлепшы шампунь у яго жыцці, бо пасля валасы застаюцца чыстымі тыдзень, ты сядзіш і разводзіш рукамі — разумееш, што нават без шампуню можна жыць. А мы часта вядземся на рэкламу. Хоць калі падумаць, то стан валасоў наогул не залежыць ад сродку, якім ты іх мыеш.
На маёй паліцы засталіся сухая сумесь убтан у шкле, крэм для твару ў металічнай тубе. Карыстаюся мылам, у мяне іх два: адно сернае, смярдзючае (яно добра дзейнічае як антыбактэрыяльнае), другое — звычайнае для цела. Плюс ёсць цвёрды шампунь у выглядзе мыла. У мяне скончыўся нядаўна бальзам для валасоў — я змяшала сталовую лыжку воцату з літрам вады і апаласнулася гэтым.
Зімой мы купілі ўвальгатняльнік паветра, і я забылася, што такое крэм для цела. Плюс якраз нядаўна пачула ад спецыяліста, што крэм — гэта не выратаванне для сухой скуры, праблему трэба вырашаць інакш (правільна харчавацца, атрымліваць дастаткова мікраэлементаў).
Але ў нас жа як думаюць: можна з’есці фастфуд, купіць самы дарагі крэм на рынку і выратаваць сябе.
Скрабам, маскамі з бліскаўкамі я не карыстаюся: яны ўтрымліваюць мікрапластык. Наогул, калі ўзяць касметыку любога цэнавага дыяпазону і пачытаць склад на ўпакоўцы, шмат дзе будзе мікрапластык.
Я прадала ўсю касметыку, купленую мінулым летам. З дэкаратыўнай пакінула толькі «Самасвет» — гэта піцерская натуральная касметыка на мінералах. У мяне ёсць танальнік у стыку, мінеральная пудра, трайны сродак «цені+румяны+памада». Засталася туш, якую я купляла год таму, — рэдка ёй карыстаюся.
Мне б хацелася мець крыху больш экалагічнай і натуральнай касметыкі, але на нашым рынку яе практычна няма. У Расію прывезлі Zао — гэта амерыканскі брэнд, які прадаецца са зменнымі блокамі: табе не трэба кожны раз купляць новую палетку. Але ён дарагі — напрыклад, румяны каштуюць 50 баксаў. З іншага боку, я цудоўна разумею цяпер, за што плачу.
Гэта вельмі крутая філасофія — ведаць кошт рэчам. Zero waste пра тое, што ты цэніш рэч і робіш усё, каб яна праслужыла даўжэй. Бо эра аднаразовага спажывання прывяла нас да вялікіх катастрофаў.
А для многіх людзей, асабліва з постсавецкай прасторы, гэта прыкмета раскошы — дазволіць сабе купіць штосьці і адразу выкінуць.
— Я адмовілася ад манікюру. Раней рабіла яго па святах, але, калі ў мяне быў лак на пазногцях, адчувала, быццам на мне штосьці лішняе. Я ўспомніла, колькі смецця ўтвараецца, калі робяць манікюр.
Потым пачала вывучаць пластыкі і даведалася, што фталаты, які ўтрымліваюцца больш за ўсё ў лаку для пазногцяў, прыводзяць да бясплоднасці — а мы пра гэта нават не задумваемся.
А яшчэ перад гэтым я, калі праводзіла трэніроўку і падыходзіла выпраўляць дзяўчат, звяртала ўвагу, як моцна мне падабаюцца чыстыя пазногці. Я наўпрост кайфую ад іх выгляду — для мне гэта эстэтыка. Калі я правяла апытанне, многія дзяўчаты пісалі, што для іх гэта па-жаноцку, прыгожа. Для мяне фарбаваць пазногці — ужо ненатуральна. Я магу сама абысціся нажніцамі з пілачкай, і гэтага будзе дастаткова.
Я не карыстаюся дэзадарантам. Калі восенню харчавалася толькі расліннай ежай, перастала адчуваць свой пот.
Знік пах, і патрэба ў дэзадаранце адпала наогул. Дома я магу апаласнуцца, а на працы ён ўсё роўна мяне не ўратуе. І ў жаночых, і ў мужчынскіх дэзадарантах прамысловай вытворчасці ўтрымліваецца алюміній, які прыводзіць да раку малочнай залозы.
Дэзадаранты-крысталы, якія зараз папулярныя, — добры маркетынгавы ход. Бо натуральных крысталаў, якія сапраўды бяспечныя, вельмі мала — гэта абмежаваны рэсурс. Таму з’яўляецца шмат хімічных альтэрнатыў, якія настолькі ж шкодныя, як і простыя дэзадаранты.
Раней я актыўна карысталася тампонамі — зараз разумею, якую значную шкоду нанесла ў першую чаргу сабе, засоўваючы ў свае слізістыя хларыраваны прадукт. Першае, што я купіла на замену — менструальная чаша. Гэта сапраўды вельмі зручна, ты яе наогул не адчуваеш. Я набыла сабе некалькі шматразовых пракладак, і ў мяне дома была марля. Пачала тэсціць. Што я магу сказаць? У мяне не было праблем. Але я не выязджаю ў горад на ўвесь дзень, часта бываю дома. Хоць можна жыць так і працуючы ў офісе, проста трэба мець з сабой замену. Многія, хто шые шматразовыя пракладкі, робяць і спецыяльныя мяшкі для іх са шчыльнай тканіны.
Мне прыводзяць аргументы: вось, спортам не пазаймацца. Але я трэнер і працую незалежна ад свайго цыкла. Мне шматразовыя пракладкі не дастаўляюць дыскамфорту.
— У нас дома амаль прапала смецце. Арганіку мы збіраем у вядро і будзем вывозіць у лес за горад закапваць. Нам пашанцавала, што ў кватэры ёсць маленькі адкрыты балкончык, дзе гэта можна захоўваць, бо яна хутка пачынае смярдзець. Паперу, шкло і пластык, які зрэдку ўсё ж з’яўляецца, мы сарціруем асобна. І ўсё.
Калі я кожны раз выходжу з дому і бачу бак, які напоўніўся менш чым за дзень і там ляжыць шмат другаснай сыравіны, — з гэтым складана жыць. Па-першае, каштоўны рэсурс з’язджае на палігон. А па-другое, маштабы палігона не бязмежныя.
Нядаўна чытала лекцыю для офісных супрацоўнікаў і задала пытанне, як часта яны выносяць смецце. Яны сказалі: кожны дзень. Я папрасіла памножыць гэта на колькасць дзён у годзе і восем мільярдаў чалавек, якія жывуць на зямлі.
Зімой я выкідала смецце раз на два-тры тыдні. Гэта кайф ведаць, што ў цябе яго няма.
Зараз мы рыхтуемся да вяселля. У нас мэта — зрабіць яго максімальна чыстым. Гэта дапамагло адмесці непатрэбную мішуру, на якую марнуецца шмат грошай, але і прыўнесла некаторыя складанасці. Мы просім кейтэрынг не выкарыстоўваць аднаразовы посуд, фольгу, тонкую харчовую плёнку. У нас будзе веганскае вяселле без алкаголю — вельмі хачу біць стэрэатыпы, паказаць, што можа быць весела і смачна без спіртнога і мяса.
Не будзе феерверку і жывых зрэзаных кветак (закупім іх у гаршках). Мы не будзем друкаваць запрашальнікі — усе ўсё роўна іх выкідаюць.
— Хтосьці пакруціць пальцам ля скроні, але я адвучылася звяртаць увагу на тое, што думаюць іншыя. Самае крыўднае, калі цябе пачынаюць вінаваціць у прапагандзе, жорсткасці там, дзе яе няма. Непрыемна чытаць каментары наконт таго, што ўсе зялёныя — неадэкватныя.
Было некалькі разоў, калі мужчыны пісалі: «Ты тупая авечка, не разумееш, пра што кажаш, бізнэс трэба падтрымліваць, а не тапіць». Ты спрабуеш даказаць чалавеку, што не грошы павінны быць у прыярытэце, і разумееш, што размаўляеш з ім на розных мовах.
Мне крыўдна, калі мяне вінавацяць у хайпе. Калі б я хацела быць папулярнай, выбрала б фітнэс-сферу і прасоўвала курыныя грудкі з грэчкай і бялковыя кактэйлі. Але напад — гэта адзіны спосаб для іх апраўдаць сваю няслушнасць.
У нас моцна прапагандуецца візуальная прыгажосць — касметыка, шмоткі. І пакуль гэта будзе адбывацца, вельмі павольна ўсё будзе мяняцца ў свеце. Я цяпер гляджу: я была акурат такім жа замбіраваным чалавекам, які быў незадаволены сваім жыццём і думаў, што хтосьці дзесьці жыве лепш, бо пазіцыянуе сябе так у інстаграе. Пакуль не зразумела, што гэта ўсё напускное і насамрэч знішчае прыроду. Мне філасофія zero waste вельмі дапамагла.
Наогул, хочацца сказаць людзям, што здароўе чалавека неаддзельнае ад здароўя планеты.
Гэта ўзаемазвязана. І думаць, што ты павінен есці кучу таблетак і наносіць на сябе тонну сродкаў, — глупства.
Наталля Лубнеўская