Тэлевядоўца, радыёвядоўца, пісьменніца Тамара Лісіцкая ў вялікім допісе ў фэйсбуку разабрала фемінізм, яго прыроду, спрадвечныя ролі жанчыны і мужчыны. Прыводзім яго цалкам.

«Рэдакцыя часопіса Time прызнала «Чалавекам года» ўдзельнікаў руху супраць сэксуальнага гвалту, якія адкрыта распавялі свае гісторыі пад хэштэгам #MeToo».

Усе выказаліся, а я вось не. Неяк не было калі. У мяне ж, як у прыстойнай жанчыны, то кухня, то праца, то мыццё, то хоць 5 000 прайсці… А яшчэ ведаеце… Ну, не ў кайф мне ўсе гэтыя масавыя хэштэгі. Усім яны добрыя, але чымсьці і засмучаюць. Натхнёнай зграйнасцю нейкай. Добра, хаця б не шакалаў. У гэтым выпадку — галубоў…

Але гэта ўва мне, вядома, патрыярхальнае гаворыць. Гэта ўва мне гены горкія, постпостваенныя. Мужык у нашым рэгіёне — бог проста таму, што ёсць. Любы. Хай робіць, што хоча! Абы быў! Прыстае? Дзякуй богу! Можа ж і да іншай прыставаць!

…Ну, самі ж бачылі рэакцыю на жаночых форумах, калі наша масавая жанчына саркастычна асудзіла амерыканак. Гэта значыць, усе сышліся на тым, што дуры яны нейкія страшныя…

Для мяне тут глабальная вілка. Я разумею, што выбух галівудскага праведнага гневу крыху празмерна пафасны, а смеласць злёгку запозненая. А ўжо прызнанні кшталту: «Я была п’яная, таму гэта не магло быць усвядомленым» — ну неяк… ну, неяк увогуле… ну, фу…

Але.

Тут вельмі тонкая ёсць тэма. І вельмі важная.

Дайце я паспрабую, блытаючыся ў паказаннях, растлумачыць. Мне і самой цяжка намацаць гэтую праўду. Але яна ёсць, яна нейкая такая няўлоўная, але важная.

Тамара Лісіцкая. Фота lib-bykhov.by.

Мацаю раз

Уф. Паспрабую заехаць здалёк. Фемінізм (ужо заехала, Тома, так заехала). Што пачынаецца пры слове «фемінізм»? Вядома, двухбаковая істэрыка. Джэнтльмены крычаць — у шахту! Лэдзі крычаць — дакуль? Гэтак жа, напэўна, біліся плантатары і рабы, марачкі і капітаны ў віктарыянскай Брытаніі, скептыкі-аграрыі і будаўнікі першых ракет. Да кансерватараў даходзілі толькі кідкія лозунгі, якія менавіта ў сілу сваёй радыкальнасці гучаць дзіка, але дзейсна. Напрыклад:

— Капітан заўсёды п'яны!

— Чорныя мужчыны таксама хочуць любіць белых жанчын!

— Чалавеку мала Зямлі!

Упс. Ну, як не забіць пасля гэтага? А тое, што там яшчэ дзясяткі іншых патрабаванняў (прыстойных), проста яны ветлівыя, акуратныя, а ўсё ветлівае звычайна не чуюць — не важна. Так і з фемінізмам. Усе ўчапіліся ў самыя кідкія тэмы, трошкі іх «па сваім разуменні» перакруцілі і атрымалі бабішч, якія мараць самі каваць суткамі на марозе пад зямлёй агароджы для могілак, а дзеці, мужчыны і касметыка іх наогул не цікавяць.

Думаю, гэта не так. Я асабіста ведаю некалькі афіцыйных феміністак, і на пытанне аб роўных умовах працы ў шахце (куды жанчын, як вядома, не пускаюць, таму раззлаваныя мужчыны гэтым пастаянна феміністак троляць: «Ідзіце, папрацуйце, раз на роўных!»), яны вось такую схему агучваюць:

1. Далікатным, рэсурсна-каштоўным жанчынам не месца на цяжкай вытворчасці. Так вырашыў дзесьці вялікі розум, старэйшы брат.

2. А мужчына хай загінаецца, яго не шкада.

3. Феміністкі не хочуць, каб мужчыны гінулі на небяспечных вытворчасцях, якія, у разліку на страты, будуюцца без асаблівага спачування. Ну, патруцяцца. Так мужыкі ж!

4. Роўныя правы мужчынам і жанчынам! Мужчын нельга цкаваць! Не пускаеце жанчын у шахту, паколькі ДАСТы не дазваляюць? Мяняйце ДАСТы ў бок паляпшэння ўмоў працы.

І гэтак далей. Што гэта значыць. Дзяўчаты гэтыя настойваюць не на тым, каб іх мужыкамі лічылі, а каб мужчыны з імі лічыліся. І каб свет быў уладкаваны аднолькава камфортна і для М., і для Ж.

Мацаю два

У чым наогул праблема? З-за чаго раптам у прынцыпе паўстала тэма фемінізму, калі ўсё так прыродна і натуральна ў матрыцы, калі жанчына варыць супы і нараджае, а мужчына здзяйсняе подзвігі? Чаму ў прынцыпе гэта стала матрыцай?

Таму, што альфасамцоўства было ў трэндзе ва ўсе часы, калі вялікі і дурны статак патрабавалася адным грозным позіркам загнаць на дрэва. Калі было не да слоў — ну, проста слоў ва ўжытку не шмат на сям'ю выдзялялася, а янычар ужо стаяў ля парога. Калі мяса на ўсіх не хапала, і перш за ўсё трэба было пажраць паляўнічаму. Калі, каб выжыць, ад бабы патрабавалася тэрмінова нарадзіць пару дзясяткаў дзяцей, а ад мужыка — прымусіць бабу нарадзіць і хоць каго-небудзь з гэтых дзяцей пракарміць мясам, якога (глядзі вышэй) на ўсіх не хапала. Ну, тут яшчэ вечныя войны іншых самцоў, больш статусных. Самку трэба пахаваць, каб ворагу не дасталася. Самку трэба прывучыць да працы, каб выжыла, пакуль самец адстойвае інтарэсы іншых самцоў у альфа-войнах. Самку трэба трошкі прыдушыць, каб на іншых самцоў, маладзейшых і пухнатых, у вольны час не глядзела, а то самцу і на сваіх дзяцей мяса не хапае.

Гэта я ўсё груба пішу, нават прымітыўна. Агідна спрашчаю даволі складаныя пячорныя этыкеты.

Потым стагоддзе асветы — навукі пачынаюць выходзіць з вогнішчаў, весела атрасаючыся. Але прырода застаецца — жанчына ёсць сасуд для размнажэння. І ёй, дарэчы, ужо ўсялякія песні і карціны прысвячаюць (ну, дарэчы, ёй і ў пячоры таксама прысвячалі наскальнае), але што ёсць каханне да яе? Як любоў да згаданага мяса… Каму тушаная качачка патлусцей падабаецца, каму марынаваная бледная курыца. Але ракурс разгляду ролі жанчыны ў гісторыі не змяняецца — мяса. А што там пры гэтым думае качачка пра ваша да яе каханне — не асабліва важна.

Вось тут момант, які заўсёды з'яўляецца «ляжачым паліцыянтам (-кай)» у даволі стройнай гісторыі прыгнёту.

— Дык яны ж дуры! Ну, колькі жанчын-навукоўцаў, жанчын-мастакоў, жанчын-музыкаў, жанчын-пісьменнікаў даў свет?

Тут я звыкла:

А) пакрыўджуся на 5 сек за Складоўскую-Кюры, за Цветаеву, за Сафо, за Клеапатру, за Жорж Санд, за Уланаву, за графіню дэ Ляфер… (спіс вялікі)

Б) нагадаю у соты раз: жанчын стагоддзямі ніхто не спрабаваў вучыць… Жанчын стагоддзямі на вуліцу адных не пускалі… Самыя паважаныя матрыярхі ўціралі, што «будзь дурніцай»… Жанчыны стагоддзямі былі на разрыў паміж плітой і ложачкам, дзе малы гарлапаніць, пакуль мужыкі ў кабінеце кнігі чытаюць… Жанчыны і сёння бягуць з працы, адпахаўшы свае 8-10 гадзін, і гатуюць ежу замест таго, каб скіл свой павысіць, разумную лекцыю паслухаўшы (я, дарэчы, слухаю, калі гатую, я крутыш)…

В) Дзіўная рэч. Але сярод лаўрэатаў Нобелеўскай прэміі адсоткавыя суадносіны жанчын да мужчын амаль такія ж, як суадносіны савецкіх (рускіх) лаўрэатаў да амерыканскіх. Гэта значыць, калі прыняць агучаныя формулы, то можна так сказаць:

Жанчыны тупейшыя за мужчын.

Нашы тупейшыя за амерыканцаў.

Не?

Не. Людзі, якія атрымлівалі прэміі — не тупейшыя. Капіца, Мечнікаў, Бунін, Пастэрнак, Бродскі, Сахараў, Паўлаў…

Пытанне рэсурсаў. Гэта пытанне рэсурсаў, даступнасці, вядомасці, адкрытасці, адной моўнай базы.

Таму жанчыны плятуцца ў хвасце. Як самыя геніяльныя рускія акцёры ў Галівудзе. Можна падумаць, Хабенскі грае горш за Джолі?

А яшчэ, у жанчын да моманту, калі вечарам усе, памытыя і сытыя, улягліся, ужо сіл няма сесці і напісаць гэтую Нобелеўскую (хоць якую) працу… Ці яны павінны выбраць паміж глабальнай працай і сям'ёй. А гэта няпроста. У іх жа няма жонкі, якая за іх народзіць і далей будзе скакаць вакол, клапаціцца, абслугоўваць кожны дзень без выхадных… Колькі геніяльных жанчын «кінулі кар'еру і прысвяцілі сябе дому», пагартайце вікі. Выбару ў іх няма. Хтосьці павінен, а то загнецца чалавецтва. Без адкрыццяў загнецца і без кухні.

— Ну, вось і сядзіце на кухні, а мы будзем адкрываць свет, — скажуць мачо.

Ну, уласна, і кажуць. А палова зямнога шара актыўна дэманструе цудоўную гармонію, калі жонка, у шоўк да вачэй заматаная, шчасліва жыве на сваёй палове, спраўна нараджае і не перашкаджае мужчыне руліць часам.

Што тут не так, калі ўсё так гарманічна?

Мацаю тры

Зноў адкруціць назад. Разумееце, мы людзі — але створаныя па звярыным лякале.

Альфасамцоўства прадугледжвае далейшае развіццё якраз звярынай тэорыі, тэстастэронавай вертыкалі. Якія там прыярытэты? Нават у 21 стагоддзі? Можа, адкрыццё новых планет? Лятучых жыгулёў, якія поліэтыленавымі пакетамі можна запраўляць? Вынаходніцтва лекаў ад раку?

Ну, і гэта таксама.

Але ўсё больш — стары добры захоп тэрыторый.

Ва ўсякім разе, на нашым кантыненце, вельмі палярным.

Захоп тэрыторый. Нахіл. Іншую філасофію — прыбраць. Іншых самцоў — зачысціць. Самак максімальна размножыць, каб новых воінаў знеслі…. Гэта не падобна на Сярэднявечча, не?

Ну, нават няхай так. Хай. Ну, раптам не наканавана чалавеку выйсці са звярынай матрыцы. Можа, лёс усім нам жыць — адным на вайне, іншым у гарэме… Можа, дарма навука з вогнішча выходзіла, Калумб Амерыку адкрываў, а Гагарын рукой махаў… Няхай. У першабытнасці таксама ёсць рамантыка і свой даўкі, мускусны пах з ноткамі салодкага страху.

Але…

Ужо балюча крутую зброю да гэтага часу паспелі вынайсці.

Гэта раней можна было прыскакаць на конях і пасекчы тысячу чалавек усіх узростаў і палоў у капусту.

Ну, што ім зробіцца?

Бабы яшчэ народзяць.

А вось з новымі тэхналогіямі неяк не выпадае.

Ужо калі гакнуць, то ўсіх.

Разумееце?

Фішка ў тым, што звярыная, альфачная галінка ўткнулася ў такую зброю, якая, у выпадку ўпырску адрэналіну ў кроў аднаго з супермэнаў, проста разнясе ў хлам увесь шарык.

Вось і ўсё.

І нічога я вам больш тлумачыць не буду.

Можа, так і крута — калі мужык, гэта РРРРР! Гэта барада да каленяў і агонь з ноздраў, гэта клыкі на горле пры першым намёку… Ну, а жанчына — гэта такая маўклівая ружовая каша, што вечна пузырыцца новымі дзецьмі. Нарадзіла — аддала, нарадзіла — аддала. Гэта значыць, самец-сякач рэгулюе гісторыю, знішчаючы, а маўклівая самка дапамагае рэгуляваць, пакорліва падносячы дзяцей-снарады…

Але, здаецца, край.

Ну, і ў самых мірных рэгіёнах альфа-тэорыя, што выйшла ў зеніт, не толькі баб-дур у падполле заганяе… Яна ж туды ўсіх заганяе, хто не альфа, хто слабейшы фізічна ці не ідзе па галовах прынцыпова…

Усіх інтэлігентаў.

Усіх старых.

Усіх дзяцей.

Усіх інвалідаў.

Усіх, у каго няма сувязяў.

Спіс можна працягваць.

Мацаю чатыры

Менавіта таму я разумею прасунутых журналістаў Time. Яны, відавочна разумеючы, што фемінізм у радыкальнай яго праяве не надта сімпатычны, заявілі менавіта такую тэму года.

Тэму, калі свету трэба пачуць слабых. Далікатных, але з велізарным трагічным досведам. Маленькіх, пяшчотных, але з вельмі тонкай сувяззю з будучыняй. Якія жадаюць не забіваць, а ствараць. Не клыкастых, але адукаваных. Не думаю, што гэта супраць Кевіна Спэйсі, ён, небарака, наогул неяк зусім недарэчна ў гэтай запаленай сечы паў. Мне вось яго шкада, хоць гэта і некарэктна. Але гэта — не з ім барацьба.

Гэта проста ўжо краёчак абрыву.

Гэта такі момант у чалавечай эвалюцыі, калі час выбіраць, жыць далей інстынктамі або інтэлектам. Насамрэч, вельмі сур'ёзны момант. І нічога гэтае фота на вокладцы Time не зменіць, але — па тэорыі малых спраў — мінімальна ўзровень антыцелаў да альфізму ў крыві падвысіць.

Будуць яшчэ вельмі доўгія і пакутлівыя разборкі. Галоўнае, каб было каму разбірацца.

Мацаю пяць

…Гэта мая адзіная рэальная слабасць. Я не магу зрушыць шафу. Яшчэ не магу ў дратах разабрацца. Таму я вельмі паважаю мужчынскую сілу і тэхнічную завостранасць. Ганаруся моцнымі. Любуюся мужчынскімі мускуламі. Вельмі люблю бачыць, як мужчына нешта рамантуе… Як гэта цудоўна…

Яшчэ я не ўмею прымаць хуткія рашэнні. Мне трэба думаць раіцца, узважваць. Але хіба гэта дрэнна?

Я не хачу канкураваць.

Хачу справядлівасці, любові і павагі.

Зямля корміць дрэва, паветра дрэву дае дыхаць. Якая тут канкурэнцыя паміж зямлёй і паветрам? Смешна… І тое, і іншае ў роўнай ступені важна. Ну, проста зямля неяк больш важкая, больш салідная, больш тоўстая… А паветра…

У нас на радыё доўгі час вісела таблічка «Эфір як паветра… Не сапсуеш — не заўважыш»…

Дык вось. Мужчыны патрэбныя, каб людзі не сталі раслінамі. Жанчыны патрэбныя, каб людзі не сталі звярамі.

Гармонія — гэта і ян, і інь.

Я зноў вельмі груба.

Блін, я нейкі пахабны альфа-самко.

Дарэчы, у змяшанай камандзе, дзе мужчыны і жанчыны, выжываць значна цікавей.

Nina.nn.by